Opdracht 3: Zelf vragen bedenken

STAP 1: Stel jezelf vragen tijdens het lezen

• Wat heeft de aktetas te maken met de uitleg over het werk van meneer Kars?
• Waarom loopt hij altijd naar zijn werk?
• Wat heeft het gevoel dat hij krijgt als hij het kruispunt oversteekt als betekenis? Waarom is het belangrijk dat hij dit meteen vergeet?
• Wat is er gebeurd op het kruispunt?
• Waarom wordt zo uitgebreid besproken hoeveel bijstaanders er kijken naar het ongeluk?
• Hoe kan een aktetas dood zijn?
• Is meneer Kars het slachtoffer van het ongeval?
• Wat heeft de aktetas met dit alles te maken?
• Wat wordt bedoeld met de stelling ‘de dood maakt niet aanstonds van de aarde los’?
• Waarom werkt hij zo veel?
• Wat heeft hij gezien?
• Waarom is hij vergeten wat er gebeurde?
• Wat is de betekenis van ‘dat moeilijke kruispunt’?
• Wat heeft de vreemde gebeurtenis met het moto ongeluk te maken?
• Waarom blijft hij kijken en beschrijven als hij gedesinteresseerd is?
• Waarom is zijn aktentas plots dood?
• Is hij overleden?

Hamvraag 1

STAP 2: Kies een hamvraag

Wat heeft de aktetas als betekenis in het verhaal?

STAP 3: Bespreek je hamvraag

Deze vraag was een van de eerste vragen die ontstond bij het lezen van het kortverhaal. De titel suggereert dat de aktetas een belangrijke functie heeft in het verhaal. Daarnaast wordt er ook regelmatig terug naar verwezen. Het wordt echter tegen het einde van het verhaal pas duidelijk waarom de aktetas van belang is. Daarom is het zo dat de vraag heel het kortverhaal lang in je achterhoofd blijft zitten.

STAP 4: Formuleer een antwoord

Het antwoord op deze vraag is drieledig. De auteur kan de aktetas als afleiding hebben gebruikt van het hoofdpersonage zodat het verhaal spannend blijft tot aan het einde. Daarnaast is het een erg belangrijk object omdat het voor de pointe zorgt in het verhaal. Ten laatste geeft de aktetas vorm aan het hoofdpersonage.

Het kan zijn dat Bordewijk de aandacht op een voorwerp wou vestigen in plaats van op het hoofdpersonage door De aktentas als titel te kiezen. Je krijgt daarna vooral informatie over het personage maar eigenlijk vraag je je heel de tijd af wat de aktetas te maken heeft met het verhaal. Zo blijft het kortverhaal mysterieus tot aan het einde.

Daarnaast kan het zijn dat de titel van het fragment De aktetas is omdat het een doorslaggevend object is in het verhaal. De aktetas is aan het einde een belangrijk element omdat dit het voorwerp is dat voor een pointe zorgt in het kortverhaal. Het is namelijk zo dat wanneer de aktetas plots ‘dood’ is je gaat beseffen dat meneer Kars wel eens het slachtoffer van het ongeval zou kunnen zijn. Voor dit fragment vermoed je als lezer nog niets, daarna wordt het duidelijker en duidelijker.

Een laatste deel van het antwoord is dat de aktetas het hoofdpersonage vormgeeft. In het begin van het verhaal wordt meneer Kars’ persoonlijkheid geschetst als een regeringsambtenaar die erg veel met zijn werk bezig is. Daarna wordt beschreven hoe zijn verstrooidheid ervoor zorgt dat hij zelfs zijn aktetas zou meenemen op een rustige wandeling met zijn vrouw. Dit benadrukt zijn momenten van mentale afwezigheid en onoplettendheid die later waarschijnlijk bijdragen tot zijn dood.

STAP 5: Rechtvaardig je antwoord

Het eerste deel van het antwoord is te verklaren door het gevoel dat je als lezer krijgt tijdens het lezen van het kortverhaal. Met de titel in het achterhoofd vraag je je heel het verhaal lang af wat de aktetas voor betekenis heeft. Naar onze beleving maakte dit het verhaal mysterieus.

Het tweede deel van het verhaal is te rechtvaardigen door deze passage:

“Het was niet dit viertonig sein op zichzelf dat meneer Kars eensklaps koud maakte, het was ook nog niet dat hij het geluid - voor het eerst - in welomlijnd verband bracht tot de dood - het was dat hij terzelfder tijd opmerkzaam werd op zijn aktetas en dat hij, hoe wist hij niet, bemerkte dat de tas dood was. Het gaf hem een gevoel van onvoorstelbare koude. Ja, het was heus zijn tas, echt zijn eigen tas, nogal geschaafd in het gebruik, maar stevig, en volgepropt met dossiers. Hij droeg hem als steeds in de linkerhand, hij had hem geen ogenblik losgelaten, en toch, de tas had geen gewicht meer, hij was niet eigenlijk dood, maar meer, of minder; meneer Kan droeg een geest. Hij dacht er een moment over zijn vingers van het vatsel los te maken, maar hij durfde niet. Hij vreesde, hij wist dat de tas zou blijven zweven. Toen voelde hij reusachtige zweetparels uitbreken aan zijn voorhoofd en voelde tegelijk dat zij er niet waren. En hij hoorde - hij wist niet van waar, binnen hem of buiten hem - woorden die hij misschien eens had gelezen, of beluisterd, of in het langsgaan op straat opgevangen: de dood maakt niet aanstonds van de aarde los.”

De aktetas zorgt hier duidelijk voor de pointe in het verhaal.

Deze passages zorgen ervoor dat de aktetas bijdraagt tot het schetsen van de persoonlijkheid van het hoofdpersonage:

“Hij kwam uit een ambtenaarsgeslacht, en herinnerde zich nog verhalen van zijn grootvader. In diens tijd bestonden er geen aktetassen. De heren van de departementen liepen met lege handen, hoogstens met stok of paraplu, naar en van het bureau.”

“Maar meneer Kars, zonder tijd voor of behoefte aan een bijbaantje, had wel behoefte aan een aktetas. Deze was dermate een stuk van zijn buitenhuiselijke persoonlijkheid geworden dat zijn vrouw hem meermalen voor de aanvang van een zondagswandeling de aktetas moest ontnemen. Het was enkel verstrooidheid geweest, en toch liep meneer Kars niet zo prettig als door de week, al erkende hij de compensatie gelegen in de aanwezigheid van een beminnelijke wederhelft.”

 

 

Hamvraag 2

Stap 2: Kies je hamvraag

Waarom blijft hij kijken en beschrijven als hij gedesinteresseerd is?

Stap 3: Bespreek je hamvraag         

Na het lezen van het kortverhaal hadden we alle drie dezelfde vraag. We vonden het heel raar dat hij blijft kijken alhoewel hij in de alinea daarvoor zei dat hij eigenlijk niet geïnteresseerd was. Eigenlijk is het maar een detail maar vreemd genoeg is het ons alle drie wel opgevallen dat hij zichzelf tegenspreekt. We hebben er lang over gediscussieerd en daarom hebben we besloten om van deze vraag een hamvraag te maken.

Stap 4: Formuleer een antwoord

Een antwoord vinden op deze vraag is niet gemakkelijk. Je zou kunnen zeggen dat hij gewoon uit automatisme gekeken heeft. Of je nu geïnteresseerd bent of niet, volgens ons kijkt iedereen wel om als hij plotseling een ongeluk ziet gebeuren. Het zou ook kunnen dat hij gelogen heeft. Misschien was hij toch meer geïnteresseerd dan hij wilde toegeven. Deze dingen zou je kunnen denken terwijl je aan het lezen bent. Je kan deze dingen niet meer denken wanneer je het verhaal hebt uitgelezen want op het einde van het verhaal lijkt het alsof hij zelf bij het ongeluk betrokken raakte. Als je op het einde van het verhaal ervan uitgaat dat hij bij het ongeluk betrokken is, zou je het volgende kunnen denken: hij is gedesinteresseerd in het ongeluk omdat hij niet bij het ongeluk betrokken wilde zijn. Hij blijft kijken omdat hij niet anders kan. Wanneer je betrokken bent bij een ongeluk kun je niet zo maar weglopen en alles ongedaan maken.

Stap 5: Rechtvaardig je antwoord

“Mevrouw, we zijn van de verkeerspolitie en we moeten u tot ons grote leedwezen voorbereiden op iets heel ernstigs. We zijn dadelijk bij u”

Hieruit zou je kunnen afleiden dat hij bij het ongeluk betrokken was. Wanneer hij bij het ongeluk betrokken was dan zou ons antwoord dat we in de vorige stap formuleerden, kunnen kloppen.

 

Hamvraag 3

Stap 2: Kies je hamvraag

Wat is de betekenis van ‘dat moeilijke kruispunt?’

Stap 3: Bespreek je hamvraag

De uitgebreide beschrijving van het kruispunt en het feit dat uiteindelijk de rest van het verhaal draait om iets wat gebeurt op dit kruispunt, heeft ons er toe aangezet om de betekenis van het kruispunt voor het verhaal als hamvraag te nemen. Het leek ons een heel interessant aspect van het verhaal.

Stap 4: Formuleer een antwoord

In het verhaal wordt het kruispunt beschreven dat meneer Kars moet oversteken tijdens zijn weg van het werk naar zijn huis.

Eerst krijgen we in het verhaal een kleine inleiding op het leven van meneer Kars. We komen wat te weten over zijn werk, de aktetas wordt geïntroduceerd en we krijgen een beknopte beschrijving van zijn uiterlijk (‘Hij was een nogal kleine meneer, een zweem gebogen.’). Vervolgens begint meneer Kars aan zijn wandeltocht van zijn werk naar zijn huis.  Dan krijgen we de passage die hierboven overgenomen is. Het feit dat er zo uitvoerig over dit kruispunt gemijmerd wordt, geeft ons de aanleiding om hier ook even over te mijmeren. Wij denken dat meneer Kars zich in zijn eigen leven op een moeilijk kruispunt bevindt. Hij zit in de dagelijkse sleur, heeft een vrouw en kinderen maar is hier misschien niet heel gelukkig mee. Op het werk gaat ook alles zijn gangetje, maar eigenlijk krijgt hij heel weinig voldoening uit zijn leven. Het enige waar hij krampachtig aan probeert vast te houden is zijn aktetas. Hij bevindt zich op een kantelpunt in zijn leven, in onze tijd zouden we dat met een lelijk woord ‘een midlifecrisis’ noemen. Gaat hij verder met zijn huidige leven of gaat hij eindelijk eens oog tonen voor het jonge groen? (‘Hij had nooit oog getoond voor het jonge groen.’) Uiteindelijk krijgt hij niet eens de kans om een beslissing te nemen, het kruispunt neemt de beslissing voor hem.

Stap 5: Rechtvaardig je antwoord

We komen voornamelijk tot dit antwoord door de zeer uitgebreide beschrijving van het kruispunt.

‘De route van meneer Kars leidde altijd, en dus ook thans, over een ingewikkeld kruispunt. Hij moest ergens, dicht bij zijn huis, een grote verkeersweg oversteken die uit verscheidene banen bestond: een wandelpad van klein grind, een fietspad van asfalt, een rijweg van klinkerkeien, twee trambanen met tussengewoekerd gras, een fietspad van asfalt, een wandelpad van klein grind. Al deze banen werden onderling gescheiden door enkelvoudige rijen dikke bomen die aan de allee een grote bekoring verleenden, maar ook het uitzicht belemmerden, zodat een overstekend wandelaar niet kon volstaan met beurtelings de ene kant uit te zien en de andere, maar bepaald ook nog om de stammen moest heen gluren. En dan vertoonde de verkeersweg te plaatse waar meneer Kars er zich van bediende nog iets, dat hem maakt tot een knooppunt: hij werd door een andere dubbele trambaan benut voor oversteken in s-vorm.’

Er wordt veel aandacht besteed aan de beschrijving, de schrijver wilt een heel duidelijk beeld schetsen van het punt waarop meneer Kars zich bevindt. Wanneer een schrijver een halve pagina van een verhaal dat drie pagina’s lang is besteedt aan een beschrijving, maakt dit dat we daar automatisch meer achter gaan zoeken.

Daarnaast krijgen we ook geen al te vrolijk beeld van meneer Kars zijn leven, dit heeft er voor gezorgd dat we het kruispunt gelinkt hebben aan de gemoedstoestand van meneer Kars.